Phát huy giá trị di sản tư liệu từ góc nhìn của giới trẻ

Sáng 27/12, Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I phối hợp với Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn tổ chức tọa đàm “Di sản với giới trẻ”. Sự kiện nhằm hướng tới kỷ niệm Ngày truyền thống ngành lưu trữ Việt Nam, đồng thời mong muốn kết nối chặt chẽ hơn nữa giới trẻ với tài liệu lưu trũ và di sản.

Phát biểu khai mạc, ông Đặng Thanh Tùng – Cục trưởng Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước, Bộ Nội Vụ cho biết Tuyên ngôn quốc tế về tài liệu lưu trữ, được thông qua tại phiên họp thứ 36, Hội nghị toàn thể của Unesco năm 2011, đã ghi nhận vai trò của tài liệu lưu trữ trong việc cung cấp bằng chứng xác thực về mọi mặt hoạt động, đảm bảo nền hành chính minh bạc cũng như gìn giữ ký ức chung của xã hội loài người.

Đảng và Nhà nước cũng khẳng định “Tài liệu lưu trữ quốc gia là di sản của dân tộc, có giá trị đặc biệt đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa”.

Theo ông Tùng, hệ thống các di sản rất đa dạng, có di sản thiên nhiên, di sản văn hóa do con người tạo ra, có những di sản mà ngành lưu trữ đang giữ gìn là di sản tư liệu. Bên cạnh, 3 di sản tư liệu thế giới được công nhận, hiện nay Việt Nam còn sở hữu một kho tàng “đồ sộ” các di sản tư liệu đang được lưu trữ trong các trung tâm lưu trữ quốc gia, trung tâm di sản, thư viện, bảo tàng, đình chùa, đền miếu…

Tuy nhiên, trên thực tế ở hiện tại, di sản tư liệu chưa được đề cập đến trong pháp luật Việt Nam. Luật Di sản văn hóa đang được sửa mà nội dung điều chỉnh về tài liệu ứng dụng này là tài sản tư liệu cũng đang được trao đổi, thống nhất trước khi trình lên Thủ tướng Chính phủ vào năm 2024. 

“Hiện nay chúng ta đang nói nhiều đến “Khát vọng” – Khát vọng của dân tộc về một đất nước hùng cường. Và để hiện thực hóa khát vọng đó, trước hết mỗi người con đất Việt phải hiểu và tự hào về chính truyền thống và lịch sử của dân tộc mình. Chúng ta là một dân tộc anh hùng và văn hiến, đó là điều không cần bàn cãi nhất là khi chúng ta căn cứ vào những di sản mà ông cha ta bao đời để lại. Và đó là nhiệm vụ, sứ mệnh của những người làm công tác lưu trữ”, ông Tùng nhấn mạnh.

Theo Cục trưởng Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước, công tác lưu trữ đã có những sự thay đổi rất lớn, từ chỗ chỉ đóng vai trò thầm lặng đến việc chủ động, tích cực phát huy các giá trị của di sản, đem di sản đến gần hơn với công chúng. Là đơn vị được giao nhiệm vụ quản lý nhiều phông và khối tài liệu, tư liệu đặc biệt quý hiếm, trong những năm qua, các Trung tâm Lưu trữ quốc gia thuộc Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước đã tích cực thực hiện các hoạt động nhằm giới thiệu rộng rãi những di sản tư liệu nói trên đến với đông đảo công chúng, đặc biệt là giới trẻ.

“Ở hiện tại, chúng ta đang ở thời khắc thay đổi quan trọng về tư duy, cách tiếp cận, về di sản nói chung và đặc biệt là di sản tư liệu là một phần quan trọng nói riêng. Hiện nay, chúng tôi đang tích cực phối hợp với các đơn vị liên quan trong việc xây dựng dự án Luật Lưu trữ (sửa đổi) với rất nhiều nội dung mới. Nếu dự án Luật được thông qua sẽ là một bước tiến đối với ngành lưu trữ, tạo cơ sở pháp lý để ngành lưu trữ thực hiện sứ mệnh phát huy các giá trị của di sản tư liệu. Đây cũng là bước đi quan trọng bảo đảm quyền tiếp cận thông tin của công dân”, Cục trưởng Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước nói thêm.

Ông Tùng cũng hy vọng, việc thay đổi cách tiếp cận, thay đổi nhận thức về di sản nói chung, tài liệu lưu trữ nói riêng sẽ góp phần gợi mở giải pháp và định hướng hợp tác vì mục đích chung là nâng cao nhận thức của giới trẻ về bảo tồn, phát huy giá trị tài liệu lưu trữ và di sản tư liệu.

Xuyên suốt buổi tọa đàm, các khách mời tham dự là các chuyên gia trong các lĩnh vực lưu trữ, giáo dục, quản lý di sản, truyền thông cùng trao đổi, bày tỏ quan điểm, góc nhìn rộng rãi về tài liệu lưu trữ nói chung và di sản tư liệu thế giới nói riêng.

Các ý kiến đều thống nhất cho rằng hiện nay tài liệu lưu trữ rất nhiều, song cần có cách tiếp cận, truyền đạt, thuyết phục để giới trẻ hiểu, từ đó tìm về văn hóa cội nguồn. Đây sẽ là một trong những phương thức quan trọng nhằm bảo tồn và phát huy giá trị di sản hữu hiệu. Bởi trong lúc tìm hiểu, thực hành di sản, người trẻ sẽ tự tìm ra cách ứng xử phù hợp với di sản.

Tọa đàm cũng nhận được nhiều ý kiến từ sinh viên các trường đại học, học viện, nhà nghiên cứu về cách ứng xử với di sản, như sưu tầm, lưu trữ, truyền đạt tài liệu của gia đình, dòng họ, cơ quan, đơn vị phục vụ cho việc học tập, công tác…