Nắm giữ khối tài sản "khủng" nhưng DNNN hoạt động lại chưa tương xứng

Doanh nghiệp Nhà nước chậm chuyển mình

Tại tọa đàm “Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp: Nhìn lại và Hướng tới” sáng 26/9, ông Đỗ Thành Trung – Thứ trưởng Bộ KH&ĐT nhấn mạnh, mặc dù doanh nghiệp Nhà nước (DNNN) chỉ chiếm một tỉ lệ nhỏ trong nền kinh tế nhưng lại nắm giữ nhiều nguồn lực quan trọng cho phát triển kinh tế – xã hội của đất nước.

Thứ trưởng thừa nhận, để có được những thành tựu tiêu biểu trong gần 40 năm đổi mới, cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam nói chung và DNNN nói riêng đã nỗ lực không ngừng, vượt qua bao khó khăn, thách thức, tiếp tục khẳng định vai trò chủ đạo, dẫn dắt nền kinh tế.

Tuy nhiên, ông Trung cũng chỉ ra, DNNN có hiệu quả hoạt động tốt nhưng chưa tương xứng với nguồn lực nắm giữ, đặc biệt là khối tổng tài sản lên tới hơn 3,7 triệu tỷ đồng của đất nước.

Chất lượng, hiệu quả của DNNN chủ yếu xuất phát từ những DNNN quy mô lớn, hoạt động hiệu quả ở các ngành, lĩnh vực có lợi thế tự nhiên (như khai thác khoáng sản, dầu khí) hoặc thống lĩnh thị trường do lịch sử để lại (như viễn thông, tài chính tín dụng) hoặc có rào cản gia nhập ngành tự nhiên, mà chưa dựa trên nền tảng công nghệ hiện đại và năng lực đổi mới sáng tạo.

Bên cạnh đó, Thứ trưởng cũng chỉ ra, các DNNN đang chậm chuyển mình trong thời đại, bối cảnh mới; vai trò dẫn dắt, tạo động lực, mở đường, thúc đẩy các thành phần kinh tế khác chưa được phát huy rõ nét.

Khả năng cạnh tranh, đặc biệt cạnh tranh quốc tế của DNNN còn hạn chế. Các DNNN mới chỉ chiếm lĩnh được thị trường trong nước nhưng chưa có khả năng cạnh tranh và vươn ra thị trường quốc tế.

“DNNN cần làm những việc lớn, việc khó, việc mới để tạo lực cho phát triển kinh tế, nhường dư địa phát triển cho doanh nghiệp tư nhân ở những lĩnh vực khác. Các lĩnh vực như điện gió ngoài khơi, hydrogen xanh hay công nghiệp bán dẫn… là những lĩnh vực đòi hỏi sự tham gia của các DNNN, đặc biệt là DNNN quy mô lớn”, ông Trung nói.

Thứ trưởng Bộ KH&ĐT cho rằng, cần nhận định, đánh giá lại vị thế, vai trò của DNNN từ đó làm rõ mục tiêu sắp xếp, cải cách khu vực DNNN phù hợp với tình hình thực tế của Việt Nam.

Đây cũng là những bàn luận cần thiết phục vụ cho việc tổ chức sơ kết, đánh giá toàn diện việc thực hiện Nghị quyết số 12  về tiếp tục cơ cấu lại, đổi mới và nâng cao hiệu quả DNNN để báo cáo Bộ Chính trị xem xét, trình Ban chấp hành Trung ương khóa XIII.

“Chúng ta sẽ xác định DNNN ở đâu trong hệ thống doanh nghiệp Việt Nam để từ đó đặt ra những sứ mệnh quan trọng cho DNNN và bố trí nguồn lực để khối doanh nghiệp này thực hiện tốt vai trò, vị trí này trong nền kinh tế’, Thứ trưởng nhấn mạnh.

Còn 4 dự án yếu kém

Thời gian qua, với việc quản lý 19 tập đoàn kinh tế, tổng công ty Nhà nước lớn, nắm giữ 1,1 triệu tỷ đồng trong tổng số 3,7 triệu tỷ đồng tài sản của toàn bộ khối DNNN, Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp được coi là “người nhạc trưởng” trong việc điều phối, huy động nguồn lực của 19 doanh nghiệp phục vụ quá trình phát triển kinh tế – xã hội.

Ông Phạm Văn Sơn – Vụ trưởng Vụ tổng hợp Uỷ ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp cho biết, sau khi chuyển về Ủy ban, 19 tập đoàn, tổng công ty hoạt động sản xuất kinh doanh liên tục, ổn định; thể hiện được vai trò nòng cốt trong một số ngành, lĩnh vực; đóng góp đáng kể vào nguồn thu của ngân sách Nhà nước.

Theo ông Sơn, so với năm 2018 (bắt đầu chuyển về Ủy ban), tổng vốn chủ sở hữu hợp nhất tăng từ 1,055 triệu tỷ đồng lên 1,54 triệu tỷ đồng; tổng tài sản hợp nhất tăng từ 2 triệu 360.000 tỷ đồng lên 2,491 triệu tỷ đồng (chiếm tỉ lệ khoảng 63% tổng vốn chủ sở hữu và 65% tổng tài sản của DNNN trong cả nước).

Về cơ bản, các chỉ tiêu sản xuất kinh doanh đạt được hàng năm có sự tăng trưởng. Năm 2022 tổng doanh thu hợp nhất đạt 1,871 triệu tỷ đồng (năm 2021 đạt 1,381 triệu tỷ đồng), tổng lợi nhuận trước thuế hợp nhất đạt 103.310 tỷ đồng (năm 2021 đạt 102.652 tỷ đồng), tổng giá trị nộp ngân sách Nhà nước hợp nhất đạt 227.990 tỷ đồng (năm 2021 đạt 217.781 tỷ đồng).

Còn theo thống kê mới nhất của Bộ KH&ĐT, tính đến 30/6/2023, tổng doanh thu của các DNNN trên cả nước đạt gần 690.000 tỷ đồng, đạt 50% kế hoạch năm 2023. Lãi phát sinh trước thuế là 67.400 tỷ đồng, đạt 63% so với kế hoạch năm 2023. Tổng lỗ phát sinh của cả khu vực DNNN là 33.639 tỷ đồng.

Ước cả năm 2023 tổng doanh thu của toàn khu vực DNNN đạt hơn 1,4 triệu tỷ đồng, tăng 4%chi so với kế hoạch đề ra. Tổng lãi phát sinh trước thuế của khu vực DNNN năm 2023 ước đạt hơn 117,3 triệu tỷ đồng, tăng 9% so với kế hoạch đề ra.

Tổng thuế và các khoản phát sinh nộp NSNN của DNNN cả năm 2023 ước đạt gần 129.000 tỷ đồng, tăng 7% so với kế hoạch. Ước tính năm 2023 các doanh nghiệp phát sinh lỗ khoảng 41.666 tỷ đồng. 

Sau 5 năm chuyển về Ủy ban quản lý, 19 tập đoàn, tổng công ty đã phê duyệt/triển khai thực hiện/hoàn thành đầu tư 185 dự án nhóm A, 455 dự án nhóm B. Trong giai đoạn 2018-2023, Ủy ban đã chỉ đạo, phối hợp với các tập đoàn, tổng công ty thực hiện kế hoạch đầu tư phát triển với tổng giá trị đầu tư ước đạt 769.969 tỷ đồng.

Đến nay, đến nay, Ủy ban đã báo cáo, đề xuất và được cấp có thẩm quyền đồng ý phương án xử lý đối với 8/12 dự án, giao doanh nghiệp chịu trách nhiệm thực hiện.

Còn lại 4 dự án chậm tiến độ, kém hiệu quả còn lại, Ủy ban đã trình Thủ tướng 3 phương án xử lý dự án gồm: Dự án Công ty TNHH một thành viên Công nghiệp tàu thủy Dung Quất – DQS đã trình ngày 28/8/2023; Dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 Nhà máy Gang Thép Thái Nguyên – Tisco 2 và Dự án khai thác tuyển quặng sắt mỏ Quý Xa, Nhà máy Gang thép Lào Cai và Công ty TNHH Khoáng sản và Luyện kim Việt Trung – VTM đã trình ngày 15/9/2023.

“Sau khi có ý kiến của Thủ tướng Chính phủ, Ủy ban sẽ báo cáo Bộ Chính trị phương án xử lý đối với 3 dự án còn lại theo đúng Chương trình làm việc của Bộ Chính trị năm 2023”, ông Sơn cho hay.