Gỡ thẻ vàng IUU – Nhiệm vụ cấp bách: Ngư dân là trọng tâm (Bài 1)

Nhiệm vụ cấp bách

Ngày 30/12/2022, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN-PTNT) ra Văn bản số 8947 về việc tập trung thực hiện nhiệm vụ chống khai thác IUU, các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương ven biển, quyết tâm gỡ cảnh báo “Thẻ vàng” của EC trong năm 2023.

Bộ NN-PTNT đề nghị, các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương ven biển, tập trung lãnh đạo, chỉ đạo triển khai thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm, trước mắt chống khai thác IUU đó là: Tập trung nguồn lực đảm bảo ngăn chặn, chấm dứt tàu cá, ngư dân địa phương vi phạm khai thác hải sản trái phép ở vùng biển nước ngoài; Quản lý đội tàu và theo dõi, kiểm tra, kiểm soát hoạt động tàu cá; Thực hiện việc xác nhận, chứng nhận và truy xuất nguồn gốc thủy sản khai thác; Thực thi pháp luật, xử lý vi phạm hành chính; Bố trí đủ nguồn lực thực hiện và thường xuyên thanh tra, kiểm tra, giám sát cơ quan, lực lượng chức năng và các tổ chức, cá nhân có liên quan trong thực hiện nhiệm vụ chống khai thác IUU; Tiếp tục thông tin, tuyên truyền, vận động cộng đồng ngư dân ven biển và các tổ chức, cá nhân có liên quan tuân thủ các quy định pháp luật về IUU, phối hợp với các lực lượng chức năng có liên quan kịp thời phát hiện, tố giác, xử lý các hành vi vi phạm khai thác IUU.

Hà Tĩnh được xem là địa phương có nhiều tiềm năng, lợi thế phát triển khai thác thủy sản với chiều dài bờ biển 137km, trên 20 con sông lớn nhỏ đổ ra 4 cửa biển. Hiện, tỉnh này có khoảng gần 3000 tàu cá các loại, trong đó, có 510 chiếc hoạt động ở vùng lộng (chiều dài từ 12m đến dưới 15m), 107 chiếc hoạt động ở vùng khơi (có chiều dài từ 15m trở lên), 2.352 tàu còn lại công suất nhỏ (có chiều dài dưới 12m) hoạt động gần bờ. 

Hơn 5 năm qua, thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, các bộ ngành Trung ương, Ban Chỉ đạo chống khai thác thủy sản bất hợp pháp, không khai báo, không theo quy định (chống khai thác IUU) tỉnh Hà Tĩnh đã ban hành hàng loạt chỉ thị, văn bản, Kế hoạch yêu cầu các sở ngành, chính quyền huyện, xã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp chống khai thác IUU.

Ông Lê Đức Nhân, Phó Giám đốc Sở NN-PTNT Hà Tĩnh cho biết, đến nay dù còn nhiều việc phải làm nhưng thực tế quá trình khai thác trên biển của ngư dân Hà Tĩnh đã có nhiều chuyển biến tích cực: Không có tàu cá nào vi phạm ngư trường khai thác vùng biển nước ngoài; Các tổ đồng quản lý nghề cá ven bờ được hình thành, thu hút sự tham gia của đông đảo ngư dân, tạo thành lực lượng nòng cốt phối hợp với cơ quan chức năng đảm bảo an ninh trên biển, ngăn chặn tàu cá sử dụng chất nổ, ngư lưới cụ cấm khai thác thủy sản.

Đặc biệt, ngư dân đã có nhận thức nghiêm túc và tuân thủ việc khai báo tàu ra, vào cảng; ghi nhật ký khai thác; lắp thiết bị giám sát hành trình; giám sát tàu cá và sản lượng bốc dỡ qua cảng…

“Chúng tôi có một nhóm zalo, bao gồm thành viên Ban chỉ đạo IUU tỉnh, huyện, xã; đặc biệt là các chủ tàu cá liên tục trao đổi thông tin về công tác chống khai thác thủy sản bất hợp pháp của cơ quan chức năng; nhắc nhở duy trì kết nối tín hiệu thiết bị giám sát hành trình hàng ngày, hàng giờ. Vì vậy, các hành vi tàu cá vi phạm trên biển thường được phát hiện, ngăn chặn kịp thời”, ông Nhân nói.

Nỗ lực tuyên truyền

Sau nhiều nỗ lực, đến đầu năm 2023, toàn tỉnh Hà Tĩnh hoàn thành đăng ký vào sổ đăng ký tàu cá Quốc gia cho 2.957 tàu cá, trong đó tàu có chiều dài lớn nhất từ 6 đến dưới 12m là 2.340 chiếc (79,1%); tàu cá chiều dài lớn nhất từ 12 đến dưới 15m là 510 chiếc (17,3%) và tàu có chiều dài lớn nhất từ 15m trở lên là 107 chiếc (3,6%). Có 2.898/2.957 tàu cá thực hiện việc đánh dấu tàu, kẻ vẽ biển số đúng quy định, đạt trên 98%; 2.957/2.957 tàu cá đã được cấp giấy phép khai thác thủy sản đạt 100%, trong đó 2.415/2.957 có Giấy phép còn hạn sử dụng (đạt 81,67%). Riêng yêu cầu lắp thiết bị giám sát hành trình, hiện còn 6 tàu cá chưa lắp đặt do hư hỏng, nằm bờ không hoạt động khai thác thủy sản trên biển.

Theo lãnh đạo Sở NN&PTNN Hà Tĩnh, sau nhiều nỗ lực, tỉnh này đã có nhiều chuyển biến nhận thức cũng như những thay đổi trong việc chấp hành quy định Luật Thủy sản của ngư dân rất đáng được biểu dương song nó chưa đủ với những yêu cầu nghiêm ngặt của Ủy ban châu Âu (EC) trong việc chống thai thác IUU. Chỉ nói riêng việc ghi nhật ký khai thác, dù bà con ngư dân đã chủ động ghi, nộp nhật ký, báo cáo khai thác nhưng do trình độ một số người dân còn hạn chế nên thông tin ghi trong nhật ký khai thác vẫn còn sai sót nhiều.

Theo ông Nhân, tàu cá của ngư dân Hà Tĩnh chủ yếu là tàu nhỏ, đánh bắt ven bờ nên việc kiểm soát 100% tàu xuất, nhập bến khai báo tại đồn, trạm Biên phòng gặp nhiều khó khăn.

Trước nguy cơ “thẻ vàng chưa gỡ, thẻ đỏ đã rút”, lãnh đạo Chi cục Thủy sản Hà Tĩnh nhận định, trong trường hợp bị rút “thẻ đỏ”, thủy sản Việt Nam sẽ “đóng băng” toàn bộ. Ngoài thị trường châu Âu, nguy cơ các châu lục khác quay lưng với thủy sản Việt Nam cũng rất cao. Lúc này, những địa phương có thủy sản trực tiếp xuất khẩu sẽ gánh chịu thiệt hại đầu tiên, sau đó là sự đình trệ trong khai thác của hàng triệu ngư dân, nguồn lợi thủy sản cạn kiệt, suy thoái; sản phẩm khai thác về khó tiêu thụ, giá cả bấp bênh…, ảnh hưởng đến đời sống ngư dân.

Ông Lê Anh Đức, Phó Trưởng phòng nông nghiệp huyện Nghi Xuân cho rằng, việc kiểm soát đội tàu nhỏ đánh bắt ven bờ khai báo tại đồn, trạm biên phòng là cực kỳ khó, bởi gần 700 chiếc tàu nhỏ của 8 xã ven biển trên toàn huyện khi vươn khơi không đi qua các đồn, trạm biên phòng trên địa bàn.

Hiện, địa phương này đang giao 2 tổ đồng quản lý nghề cá xã Xuân Yên và Xuân Liên theo dõi, cập nhật, báo cáo hoạt động khai thác của các tàu thành viên trong tổ đồng quản lý hàng ngày cho cơ quan chức năng. Đồng thời, vận động xã Cương Gián thành lập thêm một tổ đồng quản lý nghề cá ven bờ nhằm phát huy vai trò phối hợp cùng ngành chức năng trong thực hiện các giải pháp chống khai thác IUU.

Hoạt động đánh bắt IUU (trong tiếng Anh là Illegal, unreported and unregulated fishing, viết tắt là IUU) có nghĩa là hoạt động đánh bắt cá trái phép, không báo cáo và không được quản lí. Đây là hoạt động đánh bắt cá trái với các biện pháp bảo tồn và quản lí ở khắp nơi trên thế giới.

IUU là các hoạt động đánh bắt cá hợp pháp, không có báo cáo và không theo quy định. Theo Hội đồng Liên minh châu Âu (EC), hoạt động này là một trong những hoạt động gây tác hại nghiêm trọng cho môi trường biển, tính bền vững của các đàn cá và tình hình kinh tế -xã hội của ngư dân. Theo đó, EC ban hành quy định số 1005/2008 vào tháng 9/2008 nhằm thiết lập hệ thống trong cộng đồng phòng ngừa, ngăn chặn và xoá bỏ các hoạt động khai thác thuỷ sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định.

* Bài 2: Truy quét tàu giã cào (Mời quý độc giả đón đọc bài viết vào lúc 14h ngày 8/7 trên Tạp chí Điện tử Người Đưa Tin)