Đề xuất 256.000 tỷ đồng chi phát triển văn hóa là con số rất lớn

Cần rà soát lại 10 thành phần của chương trình

Sáng 19/6, tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 7, Quốc hội thảo luận ở hội trường về chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa giai đoạn 2025 – 2035.

Nêu ý kiến về xác định tổng mức đầu tư vào cơ cấu thành phần, ĐBQH Nguyễn Quang Huân (đoàn Bình Dương) cho biết, hiện nay, chương trình đề xuất tổng mức đầu tư là 256.000 tỷ đồng cho 3 giai đoạn, tương đương với gần 11 tỷ USD. Bình quân chi cho một chương trình là khoảng 1 tỷ USD/năm.

Ông Huân phân tích, nếu tính trên tổng GDP 420 tỷ USD Việt Nam hiện nay, số chi 1 tỷ USD là khá lớn, nhưng vào giai đoạn 2035, GDP có thể 800-900 tỷ USD thì số chi 1 tỷ USD lại là nhỏ.

Vấn đề là căn cứ để xác định vốn đầu tư của chương trình lại không tương thích với 10 thành phần của chương trình, cơ sở để lập khái toán tổng mức đầu tư chủ yếu tham chiếu từ các hạng mục công việc thực hiện từ giai đoạn 2016 – 2020 khi giá cả thị trường và quy mô nền kinh tế liên tục thay đổi.

“Việc đưa ra tổng mức đầu tư chương trình để Quốc hội phê chuẩn thiếu cơ sở thực tế và gây khó khăn cho điều hành của Chính phủ sau này”, ông Huân nói. 

Đại biểu cho rằng cần rà soát lại 10 thành phần của chương trình để bao trùm hết mục tiêu và hướng đến giá trị cốt lõi. Sau đó, khái toán chi phí từng năm bám sát với từng thành phần đó cho cả các hạng mục vật thể và phi vật thể được quy ra phần trăm GDP ước tính từng năm theo dự báo trong chiến lược phát triển kinh tế của từng thời kỳ.

“Quốc hội sẽ duyệt chi cho chương trình theo tỉ lệ GDP hàng năm, còn các hạng mục cụ thể sẽ do Chính phủ quyết định dựa trên tình hình thực tế”, ông Huân cho hay. 

Về xác định thời gian thực hiện chương trình, ông Huân cho rằng, hiện nay chương trình đề xuất 3 giai đoạn kéo dài 11 năm là không hợp lý, vì giai đoạn 1 chỉ gồm có một năm 2025 để chuẩn bị chương trình, các giai đoạn sau là thực hiện chương trình.

“Theo tôi, cần bố trí ngân sách ngay từ bây giờ để các cơ quan Chính phủ có thể bắt tay ngay vào giai đoạn chuẩn bị để xây dựng chương trình một cách kỹ lưỡng, bài bản, khoa học. Sau đó, trình Quốc hội phê duyệt toàn bộ chương trình vào kỳ họp thứ 9 hoặc thứ 10 chỉ với 2 giai đoạn được thực hiện là 2026-2030, 2031-2035, trùng với các kỳ kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội để đảm bảo tính thống nhất trong hoạch định chính sách của Chính phủ”, ông Huân kiến nghị. 

Tránh gây lãng phí nguồn lực

ĐBQH Đoàn Thị Thanh Mai (đoàn Hưng Yên) chia sẻ, về cơ cấu nguồn vốn, khả năng cân đối nguồn vốn đầu tư cũng như huy động về nguồn vốn và các nguồn lực khác. Dự kiến tổng các nguồn lực huy động để thực hiện chương trình giai đoạn 2025-2030 là 122.250 tỷ đồng, giai đoạn 2031-2035 là 134.000 tỷ đồng, trong đó chủ yếu là vốn ngân sách Trung ương và vốn ngân sách địa phương chiếm vai trò chủ đạo.

Theo nữ đại biểu, trong bối cảnh hiện nay, 3 chương trình mục tiêu quốc gia đang có nhu cầu thực hiện giai đoạn tiếp của 2026-2030. Do đó, đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục rà soát tổng mức đầu tư vốn gắn với mục tiêu, nhiệm vụ, thứ tự ưu tiên thực hiện và tránh đề xuất quá cao so với khả năng thực hiện và gây lãng phí.

Ngoài ra, đối với từng nội dung, chương trình thuộc thành phần chưa xác định được tổng vốn đầu tư theo nguồn và dự kiến từng năm. Bà Mai đề nghị nghiên cứu làm rõ hơn dự kiến nguồn kinh phí đối với từng dự án thành phần, trong đó bao gồm nguồn kinh phí Trung ương, nguồn kinh phí địa phương và nguồn huy động trên cơ sở phân định rõ nhiệm vụ giữa Trung ương và địa phương để các địa phương có cơ sở triển khai thực hiện nhiệm vụ và bố trí nguồn kinh phí của địa phương để thực hiện.

Về cơ cấu chi, đại biểu đề nghị làm rõ hơn căn cứ xác định tỉ lệ vốn ngân sách Trung ương và vốn ngân sách địa phương. Tỉ lệ vốn đối ứng từ ngân sách địa phương chiếm khá cao là 24,6%, nhất là đối với các địa phương có điều kiện kinh tế – xã hội khó khăn, chưa đảm bảo có khả năng tự cân đối ngân sách.

Đối với giai đoạn 2026-2030, đại biểu đề nghị bổ sung cơ sở phương án xác định tổng mức vốn đầu tư, cơ cấu nguồn vốn, phân kỳ đầu tư theo từng giai đoạn và từng nguồn vốn cụ thể theo các dự án, tiểu dự án thành phần và thứ tự ưu tiên tương ứng với mục tiêu, chương trình.

Bảm bảo đầu tư tập trung, trọng tâm, hiệu quả và thực hiện phân cấp ngân sách giữa Trung ương, địa phương phù hợp với nguồn vốn bố trí cho các chương trình, dự án theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước, Luật Đầu tư công và các văn bản quy phạm pháp luật khác có liên quan.

Về nguồn lực thực hiện chương trình, ĐBQH Vũ Thị Lưu Mai (đoàn Hà Nội) cho biết: “Tờ trình của Chính phủ có đề xuất tổng nguồn lực cho cả giai đoạn là 256.250 tỷ đồng, tôi cho rằng đây là con số rất lớn so với thực lực ngân sách, lớn hơn gấp 14 lần so với số chúng ta thực hiện trong giai đoạn 2011-2020”.

Bên cạnh đó, theo bà Mai về căn cứ pháp lý và cơ sở thực tiễn là chưa đầy đủ. Hiện nay, chúng ta chưa có kế hoạch đầu tư công trung hạn, chưa có kế hoạch tài chính 5 năm quốc gia, chưa có tổng mức đầu tư cho cả giai đoạn thì việc đề xuất một con số như trên là chưa phù hợp với Luật Đầu tư công.

Tờ trình có nêu dựa vào báo cáo thẩm định của Hội đồng thẩm định Nhà nước. Tuy nhiên, tại áo cáo số 2016, Hội đồng thẩm định Nhà nước đã khẳng định là “chưa đủ cơ sở để thẩm định nguồn vốn và khả năng cân đối vốn cho chương trình trong giai đoạn 2026-2030. Tiếp đó, tại báo cáo số 624, Kiểm toán Nhà nước cũng nêu rất rõ là “chưa rõ cơ sở, chưa rõ khả năng cân đối nguồn vốn khi đề xuất nguồn lực quá lớn”.

Về huy động nguồn cho ngân sách Trung ương, bà Mai cho hay, theo báo cáo của Chính phủ dự kiến sẽ huy động từ nguồn tăng thu ngân sách năm 2022. Tuy nhiên, điều này không khả thi, vì đây là nguồn đã được phân bổ hết từ năm 2023.

Báo cáo của Chính phủ có nêu sẽ lấy từ số thu xổ số kiến thiết và từ tiền chuyển quyền sử dụng đất. Nhưng điều này trái với Luật Ngân sách…

“Vì vậy, tôi cho rằng cần rà soát thận trọng, thu hẹp mục tiêu và trên cơ sở đầy đủ căn cứ pháp lý, cơ sở thực tiễn thì đưa ra một con số phù hợp, đảm bảo hài hòa và công bằng với các mục tiêu bức thiết khác”, bà Mai nhấn mạnh.