Hàng nghìn điểm khai thác khoáng sản không thông qua đấu giá

Tại phiên chất vấn và trả lời chất vấn nhóm vấn đề thứ nhất thuộc lĩnh vực tài nguyên và môi trường, ĐBQH Ma Thị Thúy (đoàn Tuyên Quang) hỏi: “Vấn đề đấu giá quyền khai thác khoáng sản là nguyên tắc cơ bản trong cấp phép thăm dò, khai thác khoáng sản. Đề nghị Bộ trưởng cho biết trong thời gian qua thực hiện vấn đề này như thế nào và Bộ sẽ định hướng hoàn thiện chế định đấu giá quyền khai thác khoáng sản trong thời gian tới là gì?”.

Trả lời, Bộ trưởng Đặng Quốc Khánh cho biết vừa qua đã thực hiện đấu giá khai thác khoáng sản đối với 837 khu vực khoáng sản ở các mỏ. Theo ông Khánh, khoáng sản là tài sản công, nên phải tăng cường việc đấu giá khoáng sản để đảm bảo góp phần vào ngân sách Nhà nước cũng như hiệu quả sử dụng của khoáng sản.

Điều 22 Nghị định 158 để đảm bảo được an ninh quốc gia, an ninh năng lượng cũng đã cũng đề cập rõ đến việc khai thác các mỏ khoáng sản phải đảm bảo an ninh quốc gia, không phải loại khoáng sản nào cũng được phép khai thác.

Căn cứ vào tình hình thực tế và thực hiện Nghị quyết số 10 của Bộ Chính trị, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã tham mưu việc thực hiện Luật Địa chất và khoáng sản, trong đó có đề cập đến việc muốn đấu giá khoáng sản được thì phải tăng cường ưu tiên nguồn lực để điều tra cơ bản địa chất về khoáng sản.

Tranh luận với Bộ trưởng Tài nguyên và Môi trường (TN&MT), đại biểu Trần Hữu Hậu (đoàn Tây Ninh) dẫn số liệu trong 13 năm thực hiện Luật Khoáng sản, Bộ TN&MT đã cấp 440 giấy phép khai thác nhưng chỉ có 10 khu vực thông qua đấu giá.

UBND các tỉnh, thành cấp khoảng 3.000 giấy phép nhưng chỉ có hơn 800 khu vực thông qua đấu giá. Tỉ lệ cấp quyền thông qua đấu giá thấp dù khi đấu giá, giá tăng 20-40% so với khởi điểm.

“Vậy theo Bộ trưởng, có chắc chắn rằng hàng nghìn khu vực cấp quyền khai thác khoáng sản không thông qua đấu giá là đúng quy định không?”, đại biểu Hậu đặt câu hỏi.

Dẫn lại phát ngôn của Bộ trưởng Khánh về việc “sẽ thực hiện tối đa việc đấu giá quyền khai thác khoáng sản”, ông Hậu đề nghị Bộ trưởng cho biết có thể thực hiện việc đấu giá các mỏ đang do các doanh nghiệp Nhà nước nắm giữ để huy động nguồn lực xã hội vào khai thác khoáng sản hay không?

Trả lời tranh luận của đại biểu Trần Hữu Hậu, Bộ trưởng Đặng Quốc Khánh cho biết theo Nghị định 158, có 7 nội dung khoáng sản thiết yếu, chiến lược không qua đấu giá, ví dụ như để đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia, chúng ta đang giao Tập đoàn Than khoáng sản thực hiện khai thác mỏ than.

Thẩm quyền của Bộ TN&MT hầu như là cấp phép cho 7 nội dung này (không qua đấu giá). Do đó, có tình trạng con số Bộ TN&MT cấp phép không qua đấu giá cao.

Về ý kiến đem đấu giá các mỏ do doanh nghiệp Nhà nước thăm dò, Bộ trưởng cho biết các mỏ mà doanh nghiệp Nhà nước đã thăm dò thì chắc chắn sẽ có được ưu tiên cấp phép khai thác. Tuy nhiên, nếu doanh nghiệp thăm dò không làm nữa thì phải báo cáo để Nhà nước thu hồi và tổ chức đấu giá.

Liên quan đến việc cần thiết phải đấu giá quyền thăm dò, khai thác khoáng sản cũng như việc tiếp tục hoàn thiện quy định về vấn đề này, đại biểu Nguyễn Mạnh Cường (đoàn Quảng Bình) cho biết, Bộ trưởng chưa đề cập đến thực trạng thực hiện việc đấu giá hiện nay.

Theo báo cáo của Kiểm toán Nhà nước, còn nhiều tồn đọng trong xác định tiền cấp quyền khai thác khoáng sản, việc thực hiện đấu giá quyền thăm dò, khai thác khoáng sản còn nhiều vi phạm, nhiều địa phương chậm thực hiện đấu giá quyền khai thác khoáng sản,… Đại biểu đề nghị Bộ trưởng cho biết rõ hơn thực trạng, trách nhiệm và giải pháp của Bộ Tài nguyên và Môi trường nhằm khắc phục những hạn chế tiêu cực của những vấn đề trên nhằm thu đúng, thu đủ tiền cấp quyền khai thác khoáng sản cho Nhà nước theo đúng quy định của pháp luật?

Trả lời chất vấn liên quan đến tiền cấp quyền khai thác khoáng sản, Bộ trưởng Đặng Quốc Khánh cho biết, tiền cấp quyền khai thác thực hiện theo Luật Khoáng sản, sau 13 năm thực hiện, chính sách này đã góp phần tăng nguồn thu cho ngân sách Nhà nước; cũng như trách nhiệm đối với các tổ chức, cá nhân trong việc thực hiện giấy phép.

Bộ trưởng cho biết, tính đến năm 2023, tổng số tiền thu được từ cấp quyền khai thác khoáng sản đạt trên 55.887 tỷ đồng.

Ông Khánh cho hay, trong quá trình thực hiện cũng có một số bất cập như đại biểu băn khoăn đó là tiền cấp quyền được tính theo trữ lượng khai thác và không phụ thuộc vào trữ lượng khai thác thực tế, vì vậy có nhiều biến động.

Bởi khi điều tra cơ bản địa chất phục vụ khai thác khoáng sản, nhưng có nhiều mỏ khoáng sản không thể đánh giá trữ lượng tuyệt đối. Tiền cấp quyền được tính trên cơ sở kết quả điều tra thăm dò khoáng sản nên độ chính xác tương đối.

Vì vậy, trong dự thảo Luật Địa chất khoáng sản, Bộ TN&MT tham mưu theo hướng, tiền cấp quyền vẫn tính theo trữ lượng nhưng được quyết toán theo khối lượng thực tế.