“Lấp lại" những khoảng trống để nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam

Nhằm tìm kiếm các giải pháp thực tiễn có hiệu quả, thúc đẩy việc công bố thông tin minh bạch, hiệu quả hơn của các thành viên thị trường, hỗ trợ công tác nâng hạng thị trường chứng khoán (TTCK) Việt Nam từ thị trường cận biên lên mới nổi, hội thảo “Nâng hạng TTCK và việc minh bạch thông tin của công ty niêm yết” đã được tổ chức ngày 10/10 để đánh giá những khó khăn vướng mắc trong thời gian qua.

Phát biểu tại hội thảo, ông Phạm Hồng Sơn – Phó Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) cho biết, UBCKNN coi nâng hạng TTCK từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi là mục tiêu trọng yếu.

Hiện nay, TTCK Việt Nam đã là thành viên của Liên đoàn Các Sở Giao dịch Chứng khoán thế giới (WFE), các quy định khung pháp lý của thị trường, kể cả các nghị định cũng đang hướng tới đáp ứng chuẩn mực thế giới.

“Trước tiên là đòi hỏi công bố thông tin của doanh nghiệp niêm yết (DNNY) phải bằng tiếng Anh. Hiện nay các quy định của chúng ta mới ở mức khuyến khích, còn nếu bắt buộc thì sẽ gây áp lực lớn cho doanh nghiệp (DN). Đây tưởng như vấn đề đơn giản nhưng mới chỉ có số ít DN lớn đáp ứng được yêu cầu. Vì vậy, nếu đưa thành quy định thì chế tài xử phạt cũng khó để thực thi. Mọi bước đi cần phải có lộ trình tiếp cận phù hợp”, Phó Chủ tịch UBCKNN nói.

Đồng thời ông cũng đưa ra những ví dụ cụ thể như: Theo phản ánh của FTSE Russell, MSCI, hiện nay nhà đầu tư nước ngoài không biết là tỉ lệ sở hữu nước ngoài cụ thể của DN là bao nhiêu, nên khó để đưa ra quyết định đầu tư; Dự báo hơn 10 tỷ USD sẽ chảy vào Việt Nam khi được nâng hạng nhưng không phải là cho tất cả thị trường, mà nhà đầu tư nước ngoài sẽ lựa chọn những DN tốt. Tuy nhiên, nếu muốn chọn DN tốt, nước ta có nới thêm room ngoại không?

Từ đó, có thể thấy rằng, nâng hạng tưởng chừng là vấn đề lớn nhưng bao gồm rất nhiều vấn đề cụ thể. Về cơ bản, ông Sơn nhận thấy quy mô của thị trường vốn, và tính minh bạch thị trường để đảm bảo tiêu chí nâng hạng còn rất nhiều thách thức về sự toàn vẹn, tính chống chịu rủi ro, còn với Sở GDCK là đảm bảo thông suốt giao dịch.

“Chúng tôi đã báo cáo lên Bộ Tài chính, Thủ tướng Chính phủ để có biện pháp tháo gỡ. Qua trao đổi với nhà đầu tư nước ngoài, tôi thấy họ rất kỳ vọng vào TTCK Việt Nam. Theo đó, TTCK phải có khuôn khổ pháp lý tốt hơn, công bố thông tin phải minh bạch hơn, an toàn, bền vững hơn. Bởi cái gốc chính là TTCK phải minh bạch và bảo vệ nhà đầu tư”, ông Sơn khẳng định.

Về vấn đề nâng hạng, TS. Cấn Văn Lực – Chuyên gia kinh tế cho rằng, TTCK có 2 cấp độ nâng hạng là FTSE và MSCI.

“Tôi ví von cấp độ 1 như sân chơi Sea Games, cấp độ 2 là vươn tầm châu Á. Tôi nhìn nhận chúng ta cần phải chịu sức ép cải cách lớn hơn nữa, đặc biệt liên quan đến các quy định pháp luật liên quan đến tính công khai và minh bạch”, TS. Cấn Văn Lực nói.

Việt Nam hiện đang rất thiếu yếu tố này, trong khi đây là nền tảng phát triển vững chắc cho TTCK. Do vậy, Việt Nam cần tạo sức ép quản trị, giám sát, và nâng tầm quản trị, TS. Cấn Văn Lực cho hay, “size” thị trường ngày càng lớn, thậm chí, có những thời điểm chiếm 100-120% GDP, nên các doanh nghiệp niêm yết cần có cách thức quản trị khác.

Ông Lực cũng nhấn mạnh nâng hạng TTCK gắn với câu chuyện thành lập trung tâm tài chính quốc tế ở TP.HCM và Đà Nẵng. Với cấp độ FTSE hiện tại, nước ta đang thiếu hai chỉ tiêu quan trọng: Yêu cầu ký quỹ trước giao dịch; dẫn đến thiếu tiêu chí sai sót, rủi ro trong thanh toán. Theo khảo sát đối với trường hợp không ký quỹ, tỉ lệ nhà đầu tư trên thế giới không thanh toán chỉ có 2%, tương đương mức tổn thất 3 tỷ USD/năm.

Theo đó, ông Lực cũng đề xuất 3 biện pháp phòng ngừa rủi ro: Đầu tiên, Việt Nam cần dứt khoát nâng cấp hệ thống công nghệ thông tin để tránh lỗi sai sót. Thứ hai, kiểm soát hành vi của nhà đầu tư bằng cách tăng chế tài, xử phạt 1.000-5.000 USD, hoặc tính tiền phạt dựa trên tỉ lệ số tiền.

Cuối cùng, tăng thẩm quyền cho các công ty chứng khoán (CTCK) để thẩm định rủi ro và tự đưa ra quyết định, CTCK được phép quyết định nhà đầu tư cần ký quỹ hay không. Về cơ chế xử lý rủi ro, CTCK được phép tịch thu tài sản, chứng khoán, thanh lý chứng khoán trong trường hợp nhà đầu tư không thể thanh toán.

Về các tiêu chí của MSCI để nâng hạng thị trường, TTCK hiện thiếu 9 tiêu chí và cần bổ sung gồm: Giới hạn sở hữu nước ngoài; “room” khối ngoại còn lại; quyền bình đẳng đầu tư nước ngoài; mức độ tự do hóa thị trường ngoại hối; luồng thông tin; thanh toán bù trừ; khả năng chuyển nhượng không qua sàn; cho vay chứng khoán; và bán khống.

“Về vấn đề sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài, chúng ta cần tư vấn, rà soát các lĩnh vực cần và không cần kiểm soát, cần rà soát Quyết định 155. Ngoài ra, lưu ý thêm về tự do dòng chuyển vốn và giao dịch ngoại hối, bởi đây là yếu tố vô cùng quan trọng với thị trường tài chính quốc tế”, ông Lực nhấn mạnh.

Cần tự do hóa hơn dịch chuyển dòng vốn và giao dịch ngoại hối, nâng tính hấp dẫn của tiền đồng, để tiền đồng tự do chuyển đổi hơn cả trong và ngoài nước. Cuối cùng, vị chuyên gia mong muốn UBCKNN có đề án “lấp lại” những khoảng trống còn thiếu và đưa ra đề án cụ thể hơn.